Neurodiversity Architecture: Μια αρχιτεκτονική για όλους
Πώς ωφελούμαστε όλοι όταν σχεδιάζουμε για τη Νευροδιαφορετικότητα
Μέσα από την εμπειρία μας στον σχεδιασμό και τη δημιουργία χώρων με παιδοκεντρική προσέγγιση — τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών — για παιδιά με νευροδιαφορετικότητα, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή στοιχείων του αισθητηριακού σχεδιασμού (Sensory Design) σε όλους τους χώρους για παιδιά (και όχι μόνο) προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όλους τους χρήστες.
Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι τα άτομα με διαφορές στην αισθητηριακή επεξεργασία τείνουν να επεξεργάζονται τα πάντα — ενώ ο νευροτυπικός εγκέφαλος φιλτράρει πληροφορίες που δεν είναι σχετικές — η απλοποίηση στον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων προσφέρει μια εμπειρία που οδηγεί στην αρμονία των συναισθημάτων, ανεξαρτήτως νευροτυπίας.
Αν εξαιρέσουμε περιπτώσεις παιδιών στο αυτιστικό φάσμα, όπου απαιτούνται εξειδικευμένες σχεδιαστικές παρεμβάσεις (Autism Design, ως μέρος της Neurodiversity Architecture), οι παρακάτω αρχές μπορούν να ενταχθούν σε κάθε χώρο. Μέσα από αυτή την υπηρεσία, το αρχιτεκτονικό μας γραφείο αναβαθμίζει τον παιδοκεντρικό σχεδιασμό ενσωματώνοντας στοιχεία αισθητηριακού σχεδιασμού:
- Καθαρά, αυστηρά σχήματα στην επιλογή υλικών Οι ξεκάθαρες γραμμές στους τοίχους, τα ειδικά δάπεδα (αντικραδασμικά, απαλά στην υφή, χωρίς πολλές σχηματικές λεπτομέρειες) βοηθούν τον εγκέφαλο να συγκεντρωθεί πιο εύκολα, χωρίς να αποσπάται από περιττή πληροφορία.
- Απαλά χρώματα και μοτίβα (κατά περίπτωση) Η αισθητηριακή μείωση από ερεθίσματα — όπως χώροι χωρίς χρωματικά μοτίβα, χρώματα απαλών αποχρώσεων, χωρίς έντονες αντιθέσεις — είναι χρήσιμη για αυτιστικά άτομα. Αντίθετα, σε άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να απαιτείται αισθητηριακή διέγερση για εστίαση, όπως τρεις τοίχοι σε ουδέτερο γκρι και ένας με απαλή απόχρωση. Ο αισθητηριακός σχεδιασμός δεν σημαίνει μονότονος σχεδιασμός. Πρέπει να τροφοδοτούμε τις αισθήσεις ώστε να δημιουργούμε το κατάλληλο συναίσθημα για κάθε ζώνη του χώρου.
- Ένταξη της φύσης Η ενσωμάτωση φυτών εσωτερικού χώρου, φυσικών υλικών και υφασμάτων που «αναπνέουν» (λινό, βαμβάκι) ενισχύει τη σύνδεση με τη φύση, με αναρίθμητες θετικές συνέπειες. Η απομάκρυνση από φυσικά στοιχεία προκαλεί στρεσογόνες καταστάσεις και δυσάρεστα συναισθήματα.
- Όσφρηση – Φυσικός αερισμός Η πιο ισχυρή ανθρώπινη αίσθηση είναι η όσφρηση. Στον σχεδιασμό αυτό μεταφράζεται σε χώρους με δυνατότητα μόνιμου φυσικού αερισμού και αποφυγή συνθετικών αρωμάτων.
- Όραση – Ελεγχόμενος φωτισμός Η κατάλληλη μελέτη φωτισμού περιλαμβάνει πολλές «στρώσεις»: ισορροπία φυσικού και τεχνητού φωτισμού, χρήση αισθητηριακού φωτισμού και δυνατότητα ελέγχου (π.χ. διακόπτες ρύθμισης φωτεινότητας) ανάλογα με τις ανάγκες της καθημερινής λειτουργίας.
- Ελαχιστοποίηση του θορύβου Η μείωση εξωτερικού και εσωτερικού θορύβου είναι καθοριστική. Στον εξωτερικό χώρο: φύτευση κατάλληλων δέντρων. Στον εσωτερικό: ακουστικά πάνελ, ηχοαπορροφητικά υλικά, ειδικά δάπεδα, φωτιστικά με υφές, υφάσματα (σκίαστρα, κουρτίνες, έπιπλα). Ιδιαίτερη προσοχή σε πηγές θορύβου όπως air-condition, ηλεκτρικές συσκευές κ.ά.
Όταν σχεδιάζουμε χώρους με στοιχεία Neurodiversity Architecture, δημιουργούμε το «φόντο» ώστε να ωφελούνται όλοι οι χρήστες. Οι άνθρωποι με νευροδιαφορετικότητα μάς δίνουν την αφορμή να βελτιώσουμε τον χώρο που ζούμε — και τελικά την ποιότητα ζωής μας.